Waterarmoede in Nederland: een verkenning

Wanneer het gaat over waterarmoede problematiek is Nederland misschien niet het eerste land waar aan gedacht wordt. Als relatief rijk land, gekenmerkt door de ruimschootse aanwezigheid van water lijkt drinkwater voor alle inwoners ruim voorhanden. En in de regel is dat ook zo. Er is in Nederland voldoende water om alle inwoners te kunnen voorzien van water en de Nederlandse drinkwaterbedrijven hebben hierin zelfs een leveringsplicht (Drinkwaterwet art. 8). Toch betekent dit niet dat een fenomeen als waterarmoede niet voor kan komen in Nederland. Waterarmoede heeft niet enkel te maken met de beschikbaarheid van water, maar ook met de mate waarin huishoudens zichzelf hier toegang toe kunnen verschaffen. Ondanks het feit dat alle bewoners recht hebben op de levering van water, kan een situatie waarin een huishouden niet in staat is de waterrekening te voldoen in theorie leiden tot twee situaties: (1) betalingsachterstanden, met in het uiterste geval afsluiting van drinkwater tot gevolg; of (2) het (in extreme) proberen te besparen van water in huis om de rekening zo laag mogelijk te houden. Zowel in het geval van een afsluiting, als in het geval van vergaande besparing kan gesproken worden van waterarmoede, of ten minste stress rondom het gebruik van drinkwater.
Anders dan ‘energiearmoede’, wat de afgelopen jaren steeds meer academische, beleidsmatige en politieke aandacht heeft gekregen en zowel in nationaal als Europese context continu wordt gemonitord (Straver et al., 2017, Straver et al., 2020, van Middelkoop et al., 2018, EPOV, 2020) is er vooralsnog veel minder aandacht voor waterarmoede. Dit wil geenszins zeggen dat er niet veel aandacht is voor het voorkomen van betaalachterstanden en afsluitingen. Drinkwaterbedrijven ontplooien en participeren in verschillende initiatieven op dit gebied, zoals sociaal incasseren en vroegsignalering. Denk hierbij ook aan het collectieve beleid om geen huishoudens af te sluiten tijdens de coronapandemie i.v.m. hygiëne (handen wassen). Wat de effecten van waterarmoede echter zijn op klanten, hoeveel het voorkomt en hoe hier sector breed naar gekeken wordt is echter niet eerder verkent.