Waterhuishouding van grondwatergevoede beekdalvenen. Ontwikkeling, bepalende factoren en mogelijkheden voor herstel

“Behoud maar zeker ook het herstel van biodiversiteit behoort tot de kerndoelen van de overheid. Om dit doel te realiseren ontwikkelt en verspreidt het Kennisnetwerk Ontwikkeling en Beheer Natuurkwaliteit (OBN) daarvoor toepasbare kennis over herstelmaatregelen voor Natura 2000, de aanpak van stikstof, de leefgebiedenbenadering, de ontwikkeling van nieuwe natuur én het cultuurlandschap.
Voor herstel van de biodiversiteit in aangetaste beekdalvenen is vernatting de belangrijkste maatregel. De actuele biogeochemische toestand van de bodem en het ontbreken van soorten in de lokale soortenpool zijn daarbij belangrijke knelpunten voor herstel van biodiversiteit. Een nog te sterk fluctuerende grondwaterstand is ook een groot knelpunt door eerdere ingrepen in de waterhuishouding van het omringende landschap en de hydrologische eigenschappen van het gedegradeerde veen. Een veelvoorkomend knelpunt in vernatte beekdalen is dat de waterstandsdynamiek in de beekdalvenen nog te groot is. In de gedegradeerde en vervolgens vernatte veenbodems zorgt een fluctuerende grondwaterstand voor sterke afbraak van het veen en is daarmee een bottleneck voor voedselarme kleine zeggen/slaapmos vegetaties en voor de veenvorming. Bij fluctuerende waterstanden lijkt ook sneller opslag van bomen en struiken op te treden. Een hoge grondwaterstandsdynamiek maakt het handhaven van korte vegetatie zónder maaibeheer lastig realiseerbaar. Een lange-termijn beheerstrategie zonder maaibeheer is echter van belang voor de bevordering van microtopografie met bijbehorende flora- en faunadiversiteit.
Het in dit rapport beschreven OBN-onderzoek naar de ‘Waterhuishouding van grondwater gevoede beekdalvenen’ geeft een actueel overzicht van de beschikbare kennis over de hydrologie van beekdalvenen en de knelpunten die spelen bij het herstel van de waterhuishouding van gedegradeerde beekdalvenen. De casestudie betreft hydrologisch onderzoek in het Gasterensche Diep, een beekdalgebied in het Drentse Aa gebied waar sterke vernatting sinds de jaren ’90 heeft geleid tot een ontwikkeling naar grondwater gevoede moerasvegetatie.
In de afsluitende synthese worden de bevindingen van het literatuuronderzoek en de casestudie met elkaar in verband gebracht. Daarnaast worden adviezen gegeven voor de herstelpraktijk van natuurbeheerders en waterschappen. Vanuit de kennislacunes worden suggesties voor nader onderzoek en monitoring gedaan.

(Citaat: Aggenbach, C.J.S., A. van Loon, I. Ferrario, R. van Diggelen, J.J. Nijp, M. Van der Sande, K. Buis – Waterhuishouding van grondwatergevoede
beekdalvenen. Ontwikkeling, bepalende factoren en mogelijkheden voor herstel – Rapport nummer 2021/OBN244-BE, VBNE, Driebergen, 2021)

Dit rapport is ook verschenen als rapport 021-R268 van de Universiteit Antwerpen.